Ayvanın Genel Özellikleri Nelerdir
Ayva (Cydonia vulgaris) bitkisinin anavatanı Hazar Denizi civarındaki bölgeler ve ülkemizin Kuzeyidir. Kışın yaprağını döken, yumuşak çekirdekli ve ılıman iklim meyve türleri arasında yer almaktadır.
Ağaçları çalı şeklindedir. Tek gövdeli olarak yetiştirildiklerinde, kendi kalinde gelişmeye bırakılırsa 6 - 8 m. boya ulaşabilirler. Gövdeleri kısadır. Aynı zamanda yüzlek ve saçak köklü oldularından, bodur - yarı bodur bir gelişme gösterirler.
Elma ve armutta olduğu gibi, topuz, lamburt, çıtanak gibi adlandırılabilecek özel meyve dalları yoktur. Taze sürgünler sık tüylü, sarı - yeşil, yaşlıca dallar, seyrek tüylü kahverengi - yeşildir.
Tomurcuklar küçük, tüylü ve birkaç sert pulla örtülüdür. Çiçek tomurcukları morfolojik olarak karışık yapıda olup, hem sürgün hem de çiçek oluştururlar ve meyve dalcıklarının ucunda meydana gelirler. Her tomurcuktan bir çiçek meydana gelir. Sürgün tomurcuklarından ise sadece sürgünler oluşur.
Yapraklar; yumurta veya geniş elips şeklindedir. Koyu yeşil renkli, kenarları dişsizdir. Genç yaprakların saplarında küçük kanatçıklar bulunur. Ayva ağaçlarının çiçekleri pembemsi beyaz veya beyazdır.
Meyvelerin üzeri az veya çok havlıdır. Eti sert veya gevrek, sulu veya boğucudur, güzel kokuludur. Çekirdek ters yumurta şeklinde, üzeri yapışkan ve çok sayıdadır.
Ayva meyvelerinin çoğu kendine verimli olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle tek çeşitten kapama bahçeler kurulabilmektedir.
Ayvaların İklim İstekleri Nelerdir?
Ayva meyvelerinin en sevdiği iklim; sıcak-ılıman ve nemli deniz iklimidir. Bununla birlikte karasal iklime sahip İç Anadolu bölgemizde yetiştiriciliği yapılabilmektedir. Ancak buralarda ayvanın yetişebilmesi ancaki uygun yöneylerde ve vadi içlerinde mümkün olabilmektedir.
Ayva ağacı Türkiye şartlarında armut kadar kış soğuklarına dayanıklıdır. Bu meyve türünün kış soğuklanma isteği elma ve armutlara göre daha azdır. Çiçeklerin o yılda büyüyen sürgünlerin ucunda meydana gelmesi nedeniyle özellikle soğuk yerlerde geç çiçek açar. Sıcak iklimlerde eriklerle birlikte çiçeklenir. Çok rüzgarlı yerlerde dallar kırılabilir ve meyve dökümü çok olur.
Yaprak ve meyveleri sclerotinia (mumya) hastalığına karşı hassastır. Fazla yağışlı yerlerde bu hastalık ürün kaybına neden olur. Ancak ayvanın en tehlikeli hastalığı bakteriyel kökenli ateş yanıklığı (Erwinia amylovora) hastalığıdır. Çok sayıda dal kurumasına hatta ağaçların ölümüne yol açabilir.
Ayvaların Toprak İstekleri Nelerdir?
Ayvalar kumlu tınlı, geçirgen topraklardan hoşlanır. Kökleri yüzlek olduğundan toprak profili çok derin olmak zorunda değildir. Ancak aşırı nemli, aşırı killi ve havasız topraklarda gelişmeleri zayıf olur. Soğuk iklimler ve nemli topraklarda, meyveler gevrek yapısını kaybeder ve odunumsu, boğucu bir hal alarak kaliteleri düşer.
Ayvaya anaç olarak genellikle tohum veya çelikle üretilen yabani ayva anacı kullanılmaktadır. Kıraç ve kumlu topraklarda anaç olarak alıç (Crataegus monogyna) bitkisi kullanılabilir. Ancak alıç üzerine aşılı ayva ağaçlarının büyümesi hızı ve verimleri düşüktür.
Ayva Bahçesi Nasıl Tesis Edilmelidir?
Ayva bahçesi tesisinde uygulanacak dikim mesafeleri; sıra arası için 5 metre, sıra üzeri içinse 4-5 metredir.
Verilecek olan aralık - mesafeler toprak tipine ve yetiştirme sistemine göre değişiklik gösterir. Dikim budaması yapılan fidanlar aşı yeri toprak üzerinde kalacak şekilde ılıman iklimlerde Kasım – Ocak ayları arasında dikilmeleri tavsiye edilir. Daha soğuk olan bölgelerde ise fidan dikimi Şubat ve Mart aylarında yapılmalıdır.
Ekonomik anlamda yoğun olarak yetiştiriciliği yapılan Eşme ayvası gibi ayva çeşitlerinin çoğu kendine verimli olduğu için tek bir çeşitten kapama ayva bahçesi kurulabilir.
Ayva Ağaçların Toprak İşleme Nasıl Yapılır?
Kapama ayva bahçelerinde toprak işlemesi yapılırken dikkat edilecek en önemli nokta toprağı derin sürmekten kaçınmaktır. Ayva kökleri yüzlek ve toprak yüzüne yakındır. Sürme derin yapılırsa kökler çok fazla kesilerek ağaçlar bundan zarar görür. Bahçelerin biri baharda biri de yaz başlarında sürülmesi yeterlidir. Bu sürmeden sonra bir örtü bitkisinin ekilmesi çok faydalı olur.
Örtülü toprak işlemede bahçede herhangi bir toprak işlemesi söz konusu değildir. Sadece aşırı boylanmış olan otlar biçilir veya özellikle ağaç altlarında yabancı ot ilaçları ile düzenli bir mücadele yapılır. Yarı-örtülü veya geçici örtülü toprak işlemede ise bahçede toprak işlemenin uygun olduğu ilkbahar ve yaz aylarında işleme yapılır. Sonbahar ve kış aylarında ise bir kez toprak işleme yapılır veya hiç yapılmaz. Özellikle genç bahçelerde yabancı ot ilacı kullanırken dikkatli olunmalı ve ağaç gövdeleri ilacın etkisinden korunmalıdır. Aksi takdirde genç ağaçların gelişmesi bundan olumsuz etkilenir.
Ayva Bahçelerinde Sulama Nasıl Yapılır?
Kapama ayva bahçelerinde yazı kurak geçen yerlerde, mesela Orta Anadolu’ da olduğu gibi, yazın sulanır. Ağaçların sağlıklı bir gelişme gösterebilmesi, düzenli ve kaliteli meyve elde edebilmesi için mutlaka sulamaya ihtiyaç vardır. Sulama sırasında aşırı sudan ve sulama suyunun ağacın gövdesine değmesinden kaçınılmalıdır. İmkanlar ölçüsünde damlama veya mini-yağmurlama sistemleri kurulmasında fayda vardır. Salma ve karık sistemi sulamalardan mümkün olduğunca kaçınılmalıdır.Su bulunmayan yerlerde ayva bahçeleri ancak yeterli yağış alan ve yağışların iyi dağılmış olduğu yerlerde kurulabilir.
Ayva Ağaçlarında Gübreleme Nasıl Yapılır?
Tüm meyve bahçelerinde olduğu gibi ayva bahçelerinde de dengeli ve düzenli bir gübreleme yapmak için mutlaka her yıl toprak ve üç yılda bir yaprak analizleri yapılmalıdır. Yapılan analizlerin sonucuna göre de bahçenin gübre ihtiyacı belirlenmelidir. Verilecek olan kimyasal gübreler ağaçların taç iz düşümü içersine ama asla gövdeye ve köklere temas etmeyecek şekilde uygulanmalıdır. Bitkinin daha fazla ihtiyacı olan makro elementler hemen her yıl mikro elementler ise ihtiyaca göre verilmelidir. Ayrıca toprağın organik madde miktarına göre de organik gübrelemeye önem verilmelidir. Ayvanın kökleri derine gitmediğinden besin maddelerini belli kalınlıktaki topraktan almak zorunluluğundadır. Bu nedenle toprağın bu kısmının besin maddelerince zengin tutulmasına çaba gösterilmelidir. Her üç dört yılda bir dönüme üç dört ton çiftlik gübresi verilmesi çok faydalıdır. Ayrıca azotlu gübrelerle iyi bir destek ister.
Ayva Ağaçlarında Budama Nasıl Yapılmalıdır?
Ayva yetiştiriciliğinde budama fidanın satın alınmasıyla başlanır. Ayva budamasında ağaçlara Goble (vazo, çanak) şekli verilir. Gövde alçaktan taçlandırılır ve ileriki yıllarda da uç almalarla tacın daha fazla yükselmesine meydan verilmez. Ancak uç almalarda gereğinden çok kesme yapılmamalıdır. Çünkü meyveler sürgün uçlarında oluşur ve çok uç alınırsa ağaç tamamen meyvesiz kalabilir.
Ayva Hasatında Nelere Dikkat Etmek Gerekir?
Ayva meyvelerinde olgunluk meyve kabuğu yeşil rengin sarıya dönmeye başlamasıyla ve havlı çeşitlerde bu havın kolayca silinmesiyle anlaşılır. Erken toplanan meyveler çoğunlukla susuz, tatsız ve boğucu olur.
Meyve dalcıkla birleştiği yerden kesilerek ayrılır. Toplama sırasında meyvelerin zedelenmemesine özel olarak dikkat edilmelidir. Ayva meyveleri görünüşte sert ve bu nedenle basınçlara karşı dayanıklı hissini verirse de gerçekte böyle değildir. Meyve eti çabuk zedelenir. Zedelenen yerler kararır ve buralardan çürümeye başlar. Bu nedenle gerek toplamada ve gerek bundan sonraki ellemelerde çok dikkatli olmak gerekir.
Hasat sonrası mantari enfeksiyonları önlemek için, hasat meyvelerin üzerinin nemli olmadığı zamanlarda yapılır.
Ayvaların Soğuk Hava Depolarında Saklama Koşulları Nelerdir?
Ayvalar hasattan sonra soğuk hava depolarında, 1,5°C ve %75-80 nispi nem koşullarında 3 - 4 ay saklanabilir. Ayvalar saklama sırasında öteki meyvelerle bir arada tutulmamalıdır, çünkü ağır olan kokuları öteki meyvelere sinerek onların tatlarını bozabilir.
