Gruplandırma 

Badem çeşitleri, kabuk sertliklerine göre el bademi, diş bademi, sert badem ve taş bademi olarak gruplandırılmaktadır. 

1. El Bademi: Bu gruba giren çeşitlerde kabuk, el ile kolayca kırılabilmektedir. El bademlerinde randıman oldukça yüksektir. El bademlerinin muhafazası, ince kabuklu olmalarından dolayı, uzun süreli olamamaktadır.

2. Diş Bademleri:  Bu grupta yer alan bademler,  diş ile kolayca kırılırken el ile zor kırılırlar. Muhafazaları, el bademlerine göre daha kolaydır. İç randımanları yüksektir. 

3. Sert Bademler: Çekiçle kolay, diş ile zor kırılırlar. Randımanı yüksektir. 

4. Taş Bademler: Bu gruba giren bademlerde kabuk ancak çekiçle kırılabilmektedir. 

Bademler, tat durumlarına göre de tatlı ve acı badem olarak 2 gruba ayrılmaktadır: 

1. Acı Bademler: Siyanidrik  asit  içerdikleri  için  zehirlidirler  ve  badem  yağı  çıkarmak amacıyla kullanılırlar.  

2. Tatlı Bademler:   28-48°   güney   enlemlerdeki   elverişli   bölgelerde   yaygın   olarak yetiştirilir  ve  bazı  yörelerde  şeftaliyle  melezlenir.  Badem,  çiçeklenmeden önce kış koşullarına şeftali kadar dayanıklı olmakla birlikte, kuzey yarımkürede genellikle daha erken (ocak sonu ile nisan başı arasında) çiçeklenir. Bu nedenle, çiçeklenme döneminde don olaylarına rastlanabilecek yerlerde badem yetiştirmek pek uygun değildir. 

Kabuk ve İç Özellikleri Kabuklu Bademlerde; 

Kabuk, ne çok sert ne de çok yumuşak olmalıdır. Sert ve taş bademlerde randıman düşüktür.

El ve diş bademlerinin saklanması zordur. 

Karın kısmı kapalı olmalıdır. 

Kuş zararının olmadığı yerlerde ince kabuklu ve diş bademleri tercih edilebilir. 

El ve diş bademlerin de kabuğun üst tabakası kendiliğinden ayrılabilir. Bu durum, pazarlamada sorun olabilmektedir.

İç bademlerde;  

İrilik 1 onz (28,3 gr)’daki iç badem sayısına göre değerlendirilir. 1 onz’daki iç badem sayısı 30’dan fazla olursa küçük, 25-30 arasında olursa orta ve 20’den az olursa çok iri demektir.    

İçi açık renkli, kırışıksız ve tüysüz olmalıdır. 

İç randımanı yüksek, çift ve ikiz badem oranı düşük olmalıdır.

İyi bir badem çeşidinde bulunması gereken nitelikler şunlardır; 

Ağacın gelişmesi kuvvetli olmalıdır. 

Ağaçlar bol miktarda çiçek açmalıdır. 

Çiçeklenme, bölgenin iklim koşulları ile uyumlu olmalıdır. 

Diğer çeşitlerle döllenebilmelidir. 

Bol ve kararlı ürün vermelidir. 

Meyveler aynı zamanda olgunlaşmalıdır. 

Yeşil kabuğun kavlaması kolay olmalıdır. 

İkiz badem oranı düşük olmalıdır. 

Kolay hasat edilebilmeli ancak, rüzgar etkisiyle kolayca dökülmemelidir.

İç randımanı ve iç badem kalitesi yüksek olmalıdır. 

Çeşitli hastalık ve zararlılara dayanımı iyi olmalıdır.

Badem Bahçesi Tesisi

Badem bahçelerinin kurulacağı yer, önce pullukla derin olarak sürülür. Toprak ikileme işleminden sonra dikim için işaretleme ve dikim gerçekleştirilir. Badem için genellikle kare veya altıgen dikim sistemleri tavsiye edilir. Bahçe kurulacak alan eğimli ise, eğime göre kontur dikim yapılma zorunluluğu vardır. Badem çabuk gelişen bir meyve türü olduğundan dolayı, ağaçların tam büyüklüklerini almaları uzun yıllar sürmez. Özellikle, kuvvetli ve derin topraklarda 8-10 yılda ağaçlar normal boyunu alırlar.  Zayıf topraklarda ise ağaç fazla gelişmeyecek ve taçları nispeten daha düşük kalacaktır.  Badem,  kuvvetli kök sistemi geliştiren bir meyve türüdür. Bu nedenle,  yağışı az olan yerlerde dikim aralıkları geniş bırakılmalıdır. 

Ülkemizde yaygın olarak kullanılan dikim mesafesi 6m x  6m, 7m x 7m ve 6m x 5m’dir. Bu mesafelerde tesis edilen badem fidanlıklarında fidan dikim tekniği ve dikim sonrasında yapılacak işlemler diğer meyve türlerine benzer. Fidan çukuru açma, dikim budaması, can suyu, tepe vurma, vb aynı diğer meyve türlerinde olduğu gibi yapılır.

Bahçe kurulmasında dikkate alınması gereken noktalar özetle şunlardır:     

İlkbahar geç donları dikkate alınmalıdır.  

Don çukuru oluşturan alanlar ile taban suyu yüksek yerlere bahçe kurulmamalıdır.   

İsmi bilinen aşılı fidan kullanılmalıdır. 

Bölgeye uygun çeşitler ve dölleyiciler kullanılmalıdır. 

Bademlerde kendiyle ve karşılıklı uyuşmazlık görülmesi nedeniyle, bahçeler en az iki çeşitten kurulmalıdır. 

Dikim mesafesi; kullanılan anaç, çeşit, ekoloji ve bakım şartlarına göre 5x6 veya 6x6 metre olabilir. Zayıf ve az derin topraklarda 5x6 metre olan dikim aralığı, kuvvetli topraklarda 7-9 metreye kadar çıkabilmektedir.

 Badem Yetiştiriciliğini Sınırlandıran Faktörler

Badem yetiştiriciliğinde sıcaklık önemlidir. 1000 metre yüksekliğe kadar yetiştiricilik mümkün olmakla birlikte, kış soğuklarında tomurcuklarda ve dallarda zararlanmalara rastlanmaktadır.
     Düşük kış sıcaklıklarında gövde ve kalın dallarda zararlanma -23°C’den sonra başlamaktadır. Diğer bir önemli faktör ise düşük yaz sıcaklıklarıdır. Düşük yaz sıcaklıklarında meyve gelişimi ve kalitesi olumsuz yönde etkilenmektedir.

    Badem yetiştiriciliğini sınırlayan en önemli faktör ilkbahar geç donlarıdır. Bunun nedeni, bademin soğuklama ihtiyacı düşük bir meyve olmasıdır.

     Zorunlu dinlenmeden çıkan bitki, uygun hava şartlarında hemen uyanmakta ve ilkbahar geç donlarına karşı riskli duruma gelmektedir. Çiçekler -2°C’de zararlanırken, çağla (küçük meyve) -1°C’de zarar görmektedir. Yetiştiricilikte mutlaka geç çiçeklenen ve birbiriyle uyuşan çeşitlerle bahçe kurmak gerekir. 

Badem Ağacının Ekolojik İstekleri ve Toprak Koşulları

Badem, sıcak ılıman iklim bitkisidir. Kış soğukları bitkilere zarar verecek kadar (-25 )  soğuk olmamalıdır. (-18) derecede gözler zarar görür.

Soğuklama ihtiyacı +7,2 ’de 300-500 saat kadardır.

Bademin birçok ılıman meyve türünden daha önce çiçek açması nedeniyle, kış soğuklarından çok ilkbahar geç donları daha çok önem taşımaktadır. Bu nedenle, ilkbahar geç donlarının sürekli görüldüğü yerlerde sürekli ürün alınamaz.

Pembe tomurcuk döneminde (-4) ile (-6,5); çiçeklenme başlangıcında -3 ile (-4)  ve çağla döneminde de (-1) ile -0,5 ’de zarar görürler.

Badem meyvelerinin olgunlaştırılabilmesi için yüksek sıcaklığa ihtiyaç duyulmaktadır.

Kurak koşullara uyabilmektedir ancak, yağış 300 mm’nin altına düştüğünde verim düşer.

Süzek ve derin allüviyal yerlerde iyi verim alınmaktadır. Böyle yerlerde kökler 3-3,5 metre derine gidebilmektedir.

Kumlu, orta derecede killi ve kireçli alanlarda da yetişir.

Fazla su tutan ağır toprak badem yetiştiriciliği bakımından sakıncalıdır.

Toprak İşleme

Sonbaharda bahçenin derin sürülmesi, ilkbaharda ise yabancı otların tohuma kalkmasındanönce sürülmesinde fayda vardır. Kurak bölgelerde sulamanın yapılamadığı badem bahçelerinde mümkün olduğunca yaz sürümlerinden kaçınılmalıdır.

Genellikle üreticiler toprak işlemesini, bilhassa yaz sürümlerini, yabancı otlarla mücadele amacıyla yapmaktadır. Badem bahçelerinde, sonbahar ve ilkbahar haricinde, toprak sürümlerinden kaçınılmalıdır.

Sürüm sırasında toprak işleme aletlerinin bitkinin kök sistemine zarar vermemesi için azami dikkat gerekmektedir. Kurak bölgelerde toprak işlemeden sonra mutlaka tapan çekilerek buharlaşma ile toprak kaybı minimum düzeye indirilmelidir. Bademliklerde mutlaka aşırı yağış ve sulamalardan sonra oluşacak birikintiyi önlemek için drenaj konusuna dikkat edilmelidir.

Badem Ağaçlarında Budama

    Badem bahçeleri kurulurken ağaçlara verilecek şekillere de dikkat edilmelidir. Badem için en uygun terbiye sistemi  “değiştirilmiş doruk dallı” sistemdir. İlk 2-3 yıl terbiye sisteminin oluşturulması tamamlanmalıdır. İleriki yıllarda ürün budamasının yapılması büyük önem taşır. Bademde kalın dal kesiminden kaçınmak gerekmektedir ancak, ağaç üzerindeki 0,5-3 cm kalınlığındaki dallardan çıkarma işlemi de yapılmalıdır.

    Gelişme döneminde bitkiler üzerindeki ince dallardan alınabilir. Bu, kışın bitki üzerinden aşırı dal çıkarımının önüne geçer. Kalın dal çıkarılması gerekiyorsa, mutlaka aşı macunu ile kesik yüzey kapatılmalıdır. Budama sonucunda oluşan artıkların toplanıp uzaklaştırılması gerekir.

Badem Bahçelerinin Sulanması

Badem, kurağa dayanıklı bir meyve olmasına rağmen, sulama ile verimi artmaktadır. Su ağacın gelişimine, meyvenin iç oluşumuna ve meyve gözünün teşekkülüne olumlu etkide bulunur.

Sulama imkanı mevcutsa salma sulama, damlama sulama gibi sulama teknikleri kullanılabilir.  Burada dikkat edilmesi gereken husus, salma sulamalardan sonra bahçede oluşacak olan kaymak tabakasının  kırılmasıdır.

Genç tesislerde sıra üzerlerine yapılan malçlama ile  hem  yabancı  ot  kontrolü  hem  de  sulama sayısının azaltılması amaçlanır. Damlama sulama  esnasında  gübreyi  damla  su  ile  vermek  mümkün  olup böylece  su tüketiminden ve işgücünden tasarruf sağlanır.

Ayrıca, mini spring ve diğer modern sulama tekniklerini de seçmek mümkündür.

Badem Bahçelerinde Yabancı Ot Kontrolü

    Sulama ve gübreleme olanaklarının artması sonucu meyve bahçelerinde yabancı otlar sorun olmaya başlamıştır. Yabancı otlar, bitkinin su ve besinine ortak olduğu gibi hasatı da  güçleştirmektedir.  Badem bahçelerinde rastlanılan yabancı  otlar  sulama,  toprak  işleme, rüzgar, hayvan otlatma ve yanmamış ahır gübresi kullanılması gibi yollarla taşınır. 

Yabancı otlarla mücadelede yapılması gereken kültürel ve kimyasal işlemler şunlardır:

Kültürel  İşlemler:  Çapalama, biçme ve sürme yapılmalıdır. Çok yıllık yabancı otlarda ise toprağın birkaç işlenmesi gerekmektedir.

Kimyasal Mücadele:  Tek yıllık yabancı otlara karşı ilaçlama çıkış öncesi ve ilkbahar da toprak  nemliyken  yapılmalıdır.  Yabancı  otlar  çıktıktan  sonra  ise  4-6  yapraklı dönemde ilaçlama yapılmalıdır. Yeni tesis edilen badem bahçelerinde ilk 2-3 yıl boyunca yabancı ot kontrolü için ilaçlama yapılmalıdır.  

Badem Ağaçlarında Hastalıklar ve Zararlılar

Zararlılar:

İç Kurdu: Bademin kendine özgü zararlısı diğer meyve türlerine göre daha azdır. Görülen en önemli zararlısı badem iç kurdu (Eurtoma emygdali End.) olup bu zararlı ile mücadele mümkündür. Badem iç kurdu ergini, yumurtasını meyve üzerine bırakır. Larvalar meyve  üzerinde zararlanmalara yol  açarak meyvenin dökülmesine neden olur. Larvadan etkilenen  meyve diğer meyvelere farklı renkte (sarımsı) olup kolayca ayırt edilebilir. Larva, meyve ile  beslenerek iç kısımlara doğru ilerler ve beslenme sonucunda tamamını yiyip meyvenin içini  boşaltır,  geriye  sadece  meyve  kabuğu  kalır.  Zararlının varlığı,meyvenin üzerinde  açtığı yaklaşık 2 mm’lik delikten anlaşılabilir. Larvalar, beyaz renkli ve ayaksızdır. Badem iç kurdu, kış ayını badem  içerisinde  ve  olgun  larva  döneminde  geçirir.
İlkbaharda ergin larvalar  meyveyi terk eder. Kış döneminde ağaç üzerinde kalan ve yere dökülen kurtlu meyveler toplanarak yakılmalıdır. Buna ilaveten, kimyasal mücadele de yapılabilir. Tuzaklar kurularak ilk ergin dişi tespiti yapıldığında, ilk ilaçlama da yapılmalıdır.

Kırmızı Örümcek: Kırmızı örümcek, bitki özsuyunu emerek zarar verir. Yapraklarda önce beyaz, sonra kahverengi lekeler meydana gelir. Daha sonra bu lekeler birleşerek yaprağın kuruyup dökülmesine neden olur. Avrupa kırmızı örümceği, çiçeklerin çanak yapraklarını ve  buket dallardaki taze yaprakçıkları emerek beslendiği için yapraklar yanmış gibi bir görüntü  sergiler.

Yaprak Bitleri: Bitki özsuyunu emerek beslenirler.  Genç sürgünler ve yapraklar büyük  zarar görürler. Bitki özsuyunu emerken kendi salgılarını gönderirler. Bu salgıların etkisiyle  yapraklar kıvrılır ve değişik renk alır. Emme esnasında bırakılan artıklar,  şekerli ve balımsı yapıdadır. Şekerli madde üzerinde fumajin mantarının çoğalması sonucunda yaprak yüzeyi siyahımsı  bir  hal  alır.  Bu hal,  yaprak faaliyetini engeller.  Fumajin,  başka hastalıkların yayılmasına da neden olur. Kültürel işlem olarak yabancı otlar imha edilmelidir.

Hastalıklar:

Kahverengi Çiçek Yanıklığı:  Bu hastalık, badem çeşitleri arasında özellikle Nonpareil, Price, Carmel ve Thompson çeşitlerinde görülebilmektedir. 
Hastalık etmeni fungus olup  belirtisi çiçek açımından sonradır. Stamen ve pistilde yanõklar ve dökülmeler görülebilir.

Bu hastalıkla mücadele için çiçek açımından sonra 2 kez fungusid uygulaması  (Benomyl) gerekmektedir.

      
Badem  yetiştiriciliği  yapılan  alanlarda  ortaya  çıkabilecek  diğer  hastalıklar  ise yaprak yanıkklığı, bakteriyel kanser,  verticillium,  phytophthora   ve   kahverengi   kök çürüklüğüdür

Hasat

   Bademin hasat zamanı, üretim bölgesinin iklim tipine ve çeşidine göre değişmektedir. Türkiye’de Güneydoğu Anadolu’da ağustos ayında, Akdeniz ve Ege bölgelerinde de temmuz ortasında hasat başlamaktadır.  Erken olgunlaşan çeşitler tercih edilmelidir.  Badem çeşidi seçiminde en önemli husus, olgunlaşan meyvelerde dış kabuğun ayrılmasıdır.

  Ağaç üzerinde olgunluğa yaklaşan meyvelerde yeşil kabuk çatlar ve kısmen kuruyarak renk değişimine uğrar. Bu, bademde hasat olgunluğunun belirtisidir. Sırıkla dalların sarsılması, olgunlaşmış olan bademlerin ağaçtan dökülmesini sağlar. Meyvelerin normal bir silkme ile dökülmesi iyi bir niteliktir. Sırıkla hasat yapılması ise dallarda yara açılmasına ve dal kırılmalarına neden olur. Meyvelerin olgunlaştığı zaman hafif bir rüzgar veya sarsılma ile dökülmesi de iyi bir nitelik değildir. Bir badem çeşidinde aranan en olumlu durum, ağaçtaki meyvelerin mümkün olduğu kadar aynı zamanda olgunlaşması ve normal bir silkme ile yere dökülmesidir.

Hasat edilen meyvelerin nem miktarı yüksek olduğu için belirli bir neme kadar kurutulup muhafaza altına alınmaları gerekmektedir. Badem gibi yağ ihtiva eden meyvelerde mutlaka kurutmanın yapılmalı ve nem oranı %6-7 civarına indirilmelidir. Üreticiler tarafından toplanan meyveler güneş altında 4-5 gün ince bir şekilde serilip sıkça karıştırıldıktan sonra nem düzeyi kontrol edilmelidir. Kontrolü yapılan ve nem düzeyi istenilen düzeye gelen bademler muhafazaya alınmalıdır. Meyvenin kurutulmadan konulması, meyvenin tat ve aroma yönünden kısa bir zamanda bozulmasına neden olabileceği gibi aflatoksin oluşumu da başlayabilecektir. Uygun şartlarda kurutulan bademler 9-12 aya kadar gene uygun şartlarda saklanabilir. 

Kavlatma  

      Dış kabuktan ayrılmayan meyvelerin elle kavlatılması gerekir. Önemli badem üreticisi ülkeler, bu amaçla kavlatma makineleri kullanmaktadır. Kurtlanmanın önlenmesi için hasattan sonra bademlerin en kısa zaman içerisinde kavlatılarak dış kabuklarının ayrılması sağlanmalıdır. Toplanılan bademlerin kavlatılmadan yığın halinde bekletilmesi küflenmeye neden olur ve iç bademin rengi de kararır.
      Bademde kavlama kolaylığı önemli bir kalıtsal niteliktir. Hasat edilen ve kavlatılan bademler, birkaç gün güneşte bekletildikten sonra kurutulur. Günde birkaç defa karıştırılarak çuvallara konulur.